Васоити ахбори омма дар роҳи ба даст овардани истиқлолият, сулҳу субот ва ба таври шоиста муаррифӣ кардани арзишҳои миллӣ, дар ҳар шакле ки бошад, нақш доранд. Маҳз ВАО дар ҳассостарин давраҳо мардумро аз набзи ҷомеа огоҳ карда, афкори муайянро миёни ҷомеа эҷод мекунанд. Дар зимн вобаста ба нақши ВАО дар 30 соли истиқлолият бо Сангин Гулзод, мудири кафедраи телевизион ва радиошунавонии факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон суҳбат намудем, ки фишурдааш пешкаш мегардад.
– Имрӯз дар арафаи ҷашни Истиқлолият қарор дорем, мегуфтед, ки ВАО дар роҳи ба даст овардан ва пойдории Истиқлолият чӣ нақш гузоштааст?
— Дар замони истиқлолият тамоми раванди ба даст овардани соҳибистиқлолӣ ва ҷараёни ташакулли давлатдории мо тавассути ВАО инъикос ва таҳлилу ташреҳ шудааст. Яъне масири истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро бидуни фаъолияти ВАО тасаввур кардан номумкин аст. Фаъолияти ВАО бозгӯи ҷомеа ва оинаи он аст. Чунки дар он бурду бохти ҷомеа нишон дода мешавад. Агар аз нигоҳи дигар мо ба фаъолияти ВАО нигарем, мебинем, ки масири истиқлолияти мо бо тамоми бурду бохташ дар оинаи ВАО инъикос ёфтааст. Аз дигар ҷониб, истиқлолият имкон дод, ки ВАО-и Тоҷикистон ба арзишмандтарин ҳуқуқи инсон — озодии сухан ва озодии баён даст ёбад. То замони истиқлолият тамоми низоми фаъолияти ВАО–и ҷумҳуриро дастгоҳи ҳизбӣ муайян мекард. Истиқлолият имкон дод, ки низоми фаъолияти ВАО–ро қонун ва қонунгузории соҳаи журналистика ба танзим дарорад. Яъне дар роҳи расидан ба ҷомеаи демократӣ ва ҳуқуқбунёд қадами аввалин гузошта шуд. Аввалин қонуни демократии Тоҷикистон ба фаъолияти васоити ахбори омма иртибот дорад.
– Ҳамин гуна назарияҳо ҳам вуҷуд дорад, ки ба аланга задани ҷанги шаҳравандӣ ВАО, махсусан телевизион нақш дошт. Нигоҳи Шумо ба ин чист?
— ВАО ҳамчун оина ҳама рўйдодҳои муҳими ҷомеаро инъикос мекунанд. Дар ибтидои истиқлолият, ки мо пешпо хӯрдем, ҳамин мушкилотро ВАО ҳангоми инъикос тарзе баён намуд, ки ба алангаи ҷанги шаҳрвандӣ равған рехт. Рӯзноманигорон дар ин марҳила бевосита дар ҷанг иштирок накарданд, онҳо касеро ба гирифтани яроқ ё хусумату бадбинӣ раҳнамоӣ накарданд. Аммо дар баробари ин фаъолияташон тарзе ба роҳ монда шуда буд, ки набояд мешуд. Баъзе суханҳоро нагуфтан беҳтар буд, аз сабру таҳаммул бояд кор мегирифтанд, на манфиатҳои гуруҳиву маҳаллӣ, балки манфиатҳои умумро ба назар мегирифтанд. Ба оташ равған рехтан дар фаъолияти баъзе рӯзноманигорон ба мушоҳида мерасид. Аммо дар умум ин маънои онро надорад, ки ҳамаи журналистони тоҷик дар аланга додани ҷанги шаҳрвандӣ даст дошта бошанд.
Дар он давра расонаҳое ҳам буданд, ки ҳамеша мардумро барои таҳкими давлатдорӣ, сулҳу ваҳдат, оромиву суботи ҷомеа раҳнамоӣ мекарданд. Дар фурӯ нишондани ҷанги шаҳрвандӣ ва роҳи расидан ба истиқлолият журналистон низ нақши созанда доштанд. Рӯзноманигорон буданд, ки ҳамон ҳадафҳои неку созандаи ҳукумат ва дар айни замон ояндаи давлатдории моро ба мардум шарҳу тавзеҳ доданд. Маҳз ҳамин ВАО, бахусус дар он замон телевизион, коре кард, ки мардум барои расидан ба ҳаёти осоишта, барои таҳкими истиқлолият ва сарнавишти давлатдории миллӣ худро бетараф нагирифтанд. Ин талошу хизмати журналистонро бояд эътироф кунем.
– Дар мустаҳкам нигоҳ доштани пояи давлатдорӣ ВАО то кадом андоза саҳм гузошта метавонад?
— ВАО – и ватанӣ баъди солҳои 1994 – 1995 дар асоси сиёсати созандаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои боло бурдани худшиносиву худогоҳии миллӣ хизмат кардааст. Аввалин шарт барои таҳкими давлатдорӣ худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ буд. ВАО дар роҳи расидани ҷомеа ба ин рӯз хизмати арзанда кардааст. Бубинед, имрӯз насли то 40–сола арзишҳои миллии моро беҳтару болотар аз насли калонсол мешиносад. Ана дар ҳамин таҳаввулоти афкору дастовард нақши расонаҳо бисёр бузург аст. Дар баробари он ки мактаб ва оила таълиму тарбия мекунад, дар ин самт имрӯз мардум аз тариқи расонаҳо манзалати арзишҳои миллиамонро дарк ва чӣ гуна будани сарнавишти ояндаамонро тасаввур мекунанд.
– Имрӯз фазои иттилоотии Тоҷикистон то кадом андоза аз буҳрону таҳдидҳо эмин аст?
— Дар журналистика як шарти бисёр муҳим он аст, ки суханро чӣ тавр мегӯяд, кӣ мегӯяд ва чаро мегӯяд. Ин бисёр муҳим аст. Агар мо муқоиса кунем, дар ибтидои истиқлолият мо камтар аз 140 расона доштем, имрӯз бошад, шумораи онҳо беш аз 500 аст. Дар чанд соли охир мо шоҳиди рушди бесобиқаи радиову телевизион шудем. Соле нест, ки ягон шабакаи нав ба фаъолият оғоз накунад. Ва ин натиҷаи таваҷҷўҳи роҳбарияти Давлату Хукумати кишвар, бахусус Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои милат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба фаъолияти расонаҳо мебошад.
Аммо айни ҳол истилоҳи ҷанги иттилоотӣ пайдо шудааст. Аллакай дигар муборизаву рақобати иттилоотӣ намегӯем. Воқеаҳои ногувору даҳшатангезе, ки дар Шарқи Наздик, кишварҳои арабӣ, Либия, Ироқ, Сурия ва ҳамсояи рӯ ба рӯямон Афғонистон рӯй медиҳанд, ин ҳама натиҷаи ҷангҳои иттилоотӣ аст, бархӯрди тамаддунҳост ва оқибаташ зарари башарият аст. Дар ҳамин тезутундшавии муборизаҳо нақши ВАО бисёр бузург аст. Зеро абарқудратҳо — онҳое, ки манфиатдоранд, тавассути воситаҳои ахбори омма ва интернет ҷомеаҳоро барои табаддулот ва тағйиротҳои манфӣ омода мекунанд.
Аз ин рӯ, ВАО-и Тоҷикистон дар фаъолият бояд аввал манфиати давлату миллат ва ҷомеаро ба назар гиранд, баъд мо дар он ҳолат ба умқи масъала ва моҳияти сухани гуфташуда мерасем. Сухани рӯзноманигор мардумро бояд ба роҳи рост ва адолат барад. Зеро адабиёти чандинҳазорсолаи мо нишон медиҳад, ки мардуми мо ба сухан бовар доштаву аҳли суханро эҳтиром мекунанд. Пас, вақте журналистон суханро мегӯянд, бояд ҳамин масъулиятро дарк кунанд.
– Шумо ин ҷо роҷеъ ба ҷангҳои иттилоотӣ гуфтед. ВАО-и тоҷик дар ҷангҳои иттилоотӣ то куҷо муваффақ аст?
— Вақте ки мо ҷанги иттилоотӣ мегӯем, мардум аз тариқи ВАО паҳн шудани иттилоъро мефаҳманд. Аммо ҷанги иттилоотӣ паҳлуи хеле зиёде дорад, ки як усули он истифода аз ВАО мебошад. Инчунин васоити ахбори омма дар ҷомеа аз он ҷиҳат нақши муҳим доранд, ки ба тафаккури мардум сару кор мегиранд. Ҳар сухане, ки ВАО мегӯянд, ба зеҳни мардум таъсири худро мегузорад. Пас мо бояд ҳамин маъсулиятро дарк кунем, ки ба зеҳни мардум чӣ гуна ва ба кадом хотир таъсир мегузорем. Имрӯз дар фазои иттилоотии кишвар расонаҳои гуногун фаъолият мекунанд. Ин ҳама дар заминаи озодии баён ва асосҳои ҳуқуқие мебошад, ки Тоҷикистон барои фаъолияти он омода кардааст. Ба андешаи инҷониб, вақте фазои мусоид барои фаъолият ҳаст, расонаҳо тавони муқовимат дар ҷангҳои иттилоотиро доранд. Бояд донем, ки имрўз ҷомеаи мо он ҷомеаи солҳои аввали истиқлол нест, балки ҷомеаи бомаърифатест, ки сиёҳро аз сафед фарқ мекунад, аз сабақи таърих баҳра бардоштаву фирефта намешавад.
– Соҳибистиқлолӣ ба рушди журналистикаи тоҷик чӣ замина гузошт?
— Пеш аз ҳама фаъолияти ВАО-и Тоҷикистон ба дараҷаи сифатан нав расид. Чунки тамоми қишрҳои ҷомеа, аз кӯдакон сар карда, то насли калонсол, намояндагони касбу кори гуногун ба расонаҳои мувофиқ ба худашон дастрасӣ доранд. Бубинед, дар даврони соҳибистиқлолӣ кӯдакон барои худашон чанд расонаву маҷалла ва телевизион доранд, ҷавонон ҳам ба чандин расонаҳои ба худашон хос дастрасӣ доранд. Маҳз истиқлолият сабаб шуд, ки тамоми расонаҳо рушд карданд. Агар дар замони пеш як мактаби олӣ рӯзноманигор тайёр мекард, имрӯз 9 муассисаи таълимӣ рӯзноманигор омода месозад. Ин ҳама шаҳодати боло рафтани журналистикаи ватанӣ ва қадру манзалати касби журналист дар замони истиқлолият мебошад.
– Миёни журналистикаи даврони шӯравӣ ва давраи соҳибистиқлолӣ чӣ фарқияти куллӣ ба назар мерасад?
— Фарқият дар он аст, ки замони шӯравӣ тамоми расонаҳо бо дастуру супоришҳои як ҳизб амал мекарданд. Аммо имрӯз фаъолияти журналистиро қонунгузорӣ муайян мекунад, ки ин бисёр муҳим аст. Дар замони шӯравӣ дилхоҳ рӯзноманигорро барои як суханаш метавонистанд маҳкум кунанд, вале имрӯз танҳо суд метавонад, ин корро кунад. Ин нишонаи он аст, ки ҷомеаи Тоҷикистон қонунмеҳвар аст. Дар замони шӯравӣ рӯзноманигорони мо ҳақ надоштанд, ки дар бораи арзишҳои милливу ифтихор кардан аз гузашта нависанд. Нашрияи “Маориф ва маданият”, ки барои эҳёи ҷашни умумимиллии мо — Наврӯз талош кард, ба чӣ мушкилӣ дучор шуд, ё Ғоиб Сафарзода дар нашрияи “Тоҷикистони советӣ” (“Ҷумҳурият”-и имрӯза) дар бораи номгузории тоҷикӣ мақола чоп карду ба фоҷеаҳои зиёд рӯ ба рӯ гардид. Аммо имрӯз Ҳукумат манфиатдор аст, ки мардуми кишвар ҳар чи бештар худогоҳиву худшинос бошанд, арзишҳои милливу фарҳанги ниёгонро пос доранд, ки ин нишонаи фарқияти журналистикаи даврони шӯравӣ ва имрӯза мебошад.
– Дар интиҳои суҳбат ба мардуми шарифи кишвар вобаста ба ҷашни 30 — солагии Истиқлолият чӣ таманниёт доред?
— Ба тамоми аҳли қалам, ба кулли мардуми Тоҷикистон ҷашни 30-солагии истиқлолиятро табрик мегӯям. Хонадонашон ҳамеша обод бошаду хуршеди сулҳу ваҳдат дар саросари кишвар доим нурфишон ва қаламу сухани журналистон созанда бошад.
Мавод аз сомонаи www.nansmit.tj гирифта шудааст.
Шарҳи худро гузоред